-
1 всенародный
-ая; -оебөтен халык[ның]...ы, гомум халык...ы -
2 общенародный
-ая; -оегомумхалык...ы, бөтен халык...ы -
3 плебисцит
мплебисцит (бөтен халыкның тавыш бирүе, халык карамагына кую, бөтен халык фикерен җыйнау) -
4 весь
I м; мест.(вся ж, всё с, все мн.)1) (целый, целиком) бөтен, барлык, һәммә, барча; буе2) бөтенләй, тулысынча; тәмам3) в знач. сущ. всё с, все мн. барысы, бөтенесевсе за одного, один за всех — барысы да бер кеше өчен, бер кеше барысы да өчен
•- во всю ивановскую кричать
- всем взял
- всем взяла
- всё равно
- всё одно
- на все четыре стороны II ж; уст. -
5 дело
с1) эш2) ( кого-чего) эш, бурыч3) эш, шөгыль, йомыш4) вакыйга, хәл, эш5) мәсьәлә, эш6) хәл, эшдела как сажа бела погов. — эшләр хөрти, хәлләр шәптән түгел
7) эш, дело•- виданное ли дело
- вот это дело!
- в чём дело?
- гиблое дело
- говорить дело
- дело вкуса
- дело делать
- дело дошло до...
- дело доходит до...
- дело житейское
- дело за...
- дело идет о...
- дело мастера боится
- дело привычки
- дело с концом
- и делу конец
- делу конец
- дело случая
- дело стало
- другое дело
- иное дело
- есть такое дело!
- за дело
- идти в дело
- пойти в дело
- известное дело
- к делу!
- на деле
- на самом деле
- не у дел
- ну и дела!
- пустить в дело
- употребить в дело
- это дело десятое -
6 собраться
сов.1) җыелу, туплану; ( о дожде) җыенусобралось много книг — [бик] күп китап җыелган
2) (сжаться, сморщиться) йомарлану, бөгәрләнү; җыерылу3) ( приготовиться) әзерләнү, җыенусобраться в дорогу — юлга [чыгарга] җыену
4) ( с чем) җыю, туплаусобраться с духом — [бөтен] кыюлыкны җыю (туплау)
собраться с мыслями — [бөтен] зиһенне туплау
5) үзеңне кулга алу, игътибарыңны туплау, зиһенеңне туплау -
7 мир
I м1) ( вселенная) галәм, дөнья, җиһан2) ( Земной шар) дөнья, Җир йөзе; Җир шары3) ( люди) кешелек дөньясы, халык4) ( общество) җәмгыять, дөнья5) дөнья6) (сфера деятельности, среда) мохит, җәмәгатьчелектеатральный мир — театр. дөньясы
7) ( сельская община) җыен, мир8) уст. ( земная жизнь) тормыш, фани дөнья•- оказаться отрезанным от мира
- всем миром
- не от мира сего
- сильные мира сего
- великие мира сего
- уйти в лучший мир
- уйти в иной мир
- уйти в другой мир
- переселиться в лучший мир
- переселиться в иной мир
- переселиться в другой мир
- ходить по миру••на миру и смерть красна — посл. ил белән үлем дә куркыныч түгел
II мс миру по нитке - голому рубашка — посл. ≈≈ ил төкерсә, күл булыр
1) дуслык, татулык2) тынычлык3) солых, тынычлык договоры; килешү, килешү договоры•- мир праху твоему
- мир тебе
- с миром отпустить -
8 запрудить
-
9 напустить
сов.1) (что, кого-чего) [күп итеп] җибәрү, кертү, кертеп тутыру2) (что, чего) [күп итеп] җибәрү, агызу, тутыру3) разг.... булып кылану, үзен... итеп күрсәтү4) ( кого-что), разг. өстерү, өстенә җибәрү•- напустить туману
- напустить в глаза туману
См. также в других словарях:
халык — 1. Нин. б. илдә, дәүләттә яшәүче кешеләр. с. Бөтен илгә, дәүләткә караган халык хуҗалыгы 2. Милләт 3. Илдә яшәүчеләрнең төп өлешен тәшкил итүче хезмәт иясе массасы халык җилкәсен кимерү. с. Шул массаның рухына, культурасына, дөньяга карашына туры … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөтен — с. 1. Киметелмәгән, башланмаган. Ватылмаган, зарарланмаган; төзек 2. Гадәттә күләмне үлчәмне, микъдарны белдергән һ. б. сүзләр алдыннан килеп, тулы, тулысынча, тулаем, барлык дигәнне аңлата б. халык 3. Бар ягы да җитеш, тәэмин ителгән (кием салым … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
референдум — Аеруча мөһим дәүләт мәсьәләләрен хәл иткәндә, аның турында бөтен халык фикерен исәпкә алу, аны бөтен халык карамагына тавышка кую … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
манифест — 1. Илдәге зур вакыйга уңае белән югары властьның бөтен халык исеменә чыгарган язма мөрәҗәгате 2. Политик партиянең яки иҗтимагый оешманың программа характерындагы язма мөрәҗәгате, өндәмәсе 3. Нин. б. әдәби юнәлешнең, язучылар яки рәссамнар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хезмәт — 1. Кешедән акыл яки физик көч таләп итә торган максатлык эшчәнлек, эш 2. Шундый эш нәтиҗәсе буларак фәнни, әдәби яки сәнгать әсәре 3. Көч, энергия әз хезмәт түкмәдем. Тырышлык 4. Эш (урыны) , вазифа директорлык хезмәтеннән тыш укыта да 5. Армиядә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
галәм — 1. Материянең бер бөтен тәшкил иткән барлык формалары: планеталар, йолдыз һәм йолдызлыклар; космос 2. Җир йөзе, барлык терек һәм терек булмаган табигать; дөнья. Кешелек; җирдә яшәүче барлык кешеләр. Халык, кешеләр. Нин. б. төркем, тараф һ. б.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
демократия — 1. Югары властька халык ия булган политик строй; киресе: монархия 2. Бөтен коллектив катнашы белән тормышка ашырыла торган җитәкчелек формасы 3. җый. Демократлар һәм демократия яклы кешеләр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җир — 1. Кояштан өченче планета 2. күч. Бөтен дөнья җирдә юктыр. ҖИР ӨСТЕ – Аяк асты җир, идән һ. б. . Җиргә – Түбән таба, аска 4. Җир шарының өске катлавы, туфрак 5. Иген басулары, чәчүлек кырлар. Басуның аерым өлеше; бер иген үсә торган басу. Басуда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
киң — (КИҢӘЮ) (КИҢӘЙТҮ) – с. 1. Аркылысы, иңе озын, зур булган; киресе – тар. 2. Зур мәйдан алып торган, тирә якка бик ерак сузылган; иркен. Аркылысы, иңе зур, иркен булган, тәнгә ятып тормый торган (кием тур.) 3. күч. Аяк яки кул хәрәкәтләре эре һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мобилизация — 1. Сугыш башлану уңае белән запастагы хәрби хезмәткә яраклы кешеләрне солдат хезмәтенә алу. күч. Хезмәт ияләрен, барлык көчне нин. б. ашыгыч гомум бурычны үтәү өчен туплау, оештыру эше 2. Тыныч вакыттагы барлык кораллы көчләрне сугышчан хәлгә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оратор — (ОРАТОРЛЫК) – Халык алдына чыгып речь сөйләүче кеше. Оста сөйләү сәләтенә ия булган кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
